Ksur tal-valuri tal-UE: kif tista' taġixxi l-UE (Infografika)
L-UE għandha għodod biex tipproteġi l-valuri u l-baġit tagħha meta jkun hemm riskju ta’ ksur minn stat membru. Skopri kif jaħdmu dawn il-mekkaniżmi.
L-Unjoni Ewropea hija bbażata fuq valuri komuni li jorbtu lill-pajjiżi u lin-nies flimkien. Dawn il-valuri ilhom stabbiliti mill-bidu nett fit-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea, fl-Artikolu 2.
Dawn jinkludu r-rispett għad-dinjità tal-bniedem, il-libertà, id-demokrazija, l-ugwaljanza, l-istat tad-dritt u r-rispett għad-drittijiet tal-bniedem.
Il-ssur tal-valuri tal-UE minn stat membru jiġġustifika reazzjoni fil-livell tal-UE.
X'inhu l-istat tad-dritt?
L-istat tad-dritt huwa wieħed mill-valuri tal-UE u prinċipju ewlieni fl-istati demokratiċi peress li jgħin biex jiġu żgurati l-ġustizzja u t-trasparenza, fost oħrajn.
Il-prinċipju tal-istat tad-dritt ifisser li l-gvernijiet għandhom ikunu marbuta bil-liġi, li m'għandhomx jieħdu deċiżjonijiet arbitrarji u li ċ-ċittadini għandhom ikunu jistgħu jikkontestaw l-azzjonijiet tagħhom fi qrati indipendenti.
Jistabbilixxi wkoll il-ġlieda kontra l-korruzzjoni, li tiffavorixxi b'mod inġust lil xi wħud għad-detriment ta' oħrajn, u s-salvagwardja tal-libertà tal-media, u b'hekk tiżgura li l-pubbliku jkun infurmat sew dwar il-ħidma tal-gvern.
F'dawn l-aħħar snin il-Parlament Ewropew kien qed idoqq l-allarm dwar is-sitwazzjoni li qed tmur għall-agħar rigward l-istat tad-dritt f'xi pajjiżi tal-UE. Il-MPE ilhom jieħdu azzjoni u ripetutament jitolbu lill-Kummissjoni Ewropea u lill-istati membri biex jipproteġu l-valuri tal-UE u l-baġit.
Il-proċedura tal-Artikolu 7
Il-proċedura taħt l-Artikolu 7 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea ġiet introdotta mit-Trattat ta’ Amsterdam fl-1997. Dan jinkludi żewġ mekkaniżmi għall-protezzjoni tal-valuri tal-UE:
- Miżuri preventivi, jekk ikun hemm riskju ċar ta' ksur tal-valuri tal-UE
- Sanzjonijiet, jekk tali ksur ikun diġà seħħ.
Sanzjonijiet possibbli kontra l-pajjiż tal-UE kkonċernat mhumiex definiti b'mod ċar fit-trattati tal-UE, iżda jistgħu jinkludu s-sospensjoni tad-drittijiet tal-vot fil-Kunsill u l-Kunsill Ewropew.
Għaż-żewġ mekkaniżmi, id-deċiżjoni finali jeħtieġ li tittieħed mir-rappreżentanti tal-istati membri fil-Kunsill. Il-limiti biex tintlaħaq deċiżjoni huma differenti:
- Għall-mekkaniżmu preventiv, deċiżjoni fil-Kunsill teħtieġ maġġoranza ta' erba' minn ħamsa tal-istati membri.
- Biex tiġi determinata l-eżistenza ta' ksur, hija meħtieġa l-unanimità fost il-kapijiet ta' stat u ta' gvern tal-UE.
Il-pajjiż tal-UE kkonċernat ma jieħu sehem fl-ebda vot.
Ara l-infografika tagħna għad-dettalji kollha.
Regoli biex jipproteġu l-baġit tal-UE
Fl-2020, il-MPE approvaw regolament imfassal biex jipproteġi l-fondi tal-UE milli jintużaw b’mod mhux xieraq mill-istati membri - dan huwa magħruf bħala l-mekkaniżmu tal-kundizzjonalità tal-istat tad-dritt. Il-Parlament ħeġġeġ biex dan japplika mhux biss meta l-fondi tal-UE jintużaw ħażin direttament, bħal każijiet ta’ korruzzjoni jew frodi, iżda wkoll meta ksur sistemiku tal-valuri fundamentali jirriskja li jaffettwa l-ġestjoni tal-fondi tal-UE.
Dan ifisser li r-rispett tal-istat tad-dritt u valuri oħra huwa kundizzjoni għall-istati membri biex jiksbu fondi tal-UE, peress li l-flus jistgħu jinżammu minn pajjiżi li fihom ksur stabbilit tal-istat tad-dritt jikkomprometti l-ġestjoni tal-fondi tal-UE.
Miżuri oħra
Jekk il-Kummissjoni hija tal-fehma li stat membru qed jikser il-liġi tal-UE, li jfisser li ma tapplikax ir-regoli miftiehma fil-livell tal-UE, tista’ tibda proċedimenti ta’ ksur quddiem il-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja li jistgħu jwasslu għal sanzjonijiet finanzjarji kontra l-pajjiż.
Il-Parlament qed jifli bir-reqqa s-sitwazzjoni tad-dritt fil-pajjiżi tal-UE, u jħejji rapporti li jenfasizzaw il-problemi u jitolbu azzjoni, inkluż ir-rapport dwar id-drittijiet fundamentali fl-2020 u l-2021.
Mill-2020, il-Kummissjoni tippubblika rapport annwali dwar l-istat tad-dritt li jimmonitorja kemm żviluppi pożittivi kif ukoll negattivi relatati mal-istat tad-dritt fl-istati membri kollha.
L-azzjonijiet tal-Parlament rigward l-istat tad-dritt fl-Ungerija
Il-Parlament Ewropew huwa mħasseb dwar il-gvern Ungeriż li ripetutament u sistematikament jipprova jdgħajjef il-valuri fundaturi tal-UE.
F’riżoluzzjoni vvutata f’Jannar 2024, il-Membri tal-PE esprimew it-tħassib tagħhom dwar l-erożjoni tad-demokrazija, l-istat tad-dritt u d-drittijiet fundamentali fl-Ungerija. Il-vot sar bħala rispons immedjat għal-liġi adottata dan l-aħħar dwar "il-protezzjoni tas-sovranità nazzjonali” mill-Parlament Ungeriż u wara l-aħħar azzjoni mill-Prim Ministru Ungeriż Viktor Orbán biex jimblokka d-deċiżjoni ewlenija fir-reviżjoni tal-baġit fit-tul tal-UE, inkluża l-għajnuna tal-UE lill-Ukrajna.
Il-Parlament esprima dispjaċir dwar in-nuqqas tal-Kunsill li japplika l-proċedura tal-Artikolu 7 u d-deċiżjoni tal-Kummissjoni li tirrilaxxa sa €10.2 biljun ta’ fondi li qabel kienu ffriżati, minkejja l-fatt li l-Ungerija ma ssodisfatx ir-riformi meħtieġa dwar l-indipendenza ġudizzjarja.
Il-MPE bdew il-proċedura tal-Artikolu 7 għall-ewwel darba fl-2018 meta talbu lill-Kunsill biex jiddetermina jekk l-Ungerija hijiex f'riskju li tikser il-valuri fundaturi tal-UE.
Huma qajmu numru ta’ tħassib dwar il-funzjonament tal-istituzzjonijiet tal-pajjiż, inklużi problemi bis-sistema elettorali, l-indipendenza tal-ġudikatura u r-rispett għad-drittijiet u l-libertajiet taċ-ċittadini.
F'Settembru 2022, il-Kummissjoni pproponiet li tissospendi l-ħlas ta’ €7.5 biljun ta’ finanzjament tal-UE lill-Ungerija minħabba tħassib dwar l-istat tad-dritt biex tiżgura l-protezzjoni tal-baġit tal-UE u l-interessi finanzjarji tal-UE. Il-MPE li ggwidaw ir-regoli biex jipproteġu l-baġit tal-UE permezz tal-Parlament laqgħu l-proposta, waqt li appellaw lill-pajjiżi tal-UE fil-Kunsill biex jieħdu l-passi li jmiss.
Fl-1 ta’ Ġunju 2023, fid-dawl tal-Presidenza Ungeriża li jmiss tal-Kunsill tal-UE li tibda f’Lulju 2024, il-Parlament ikkritika mill-ġdid l-iżviluppi fl-Ungerija. Il-Membri tal-PE irrimarkaw dwar id-deċiżjonijiet permezz ta’ digriet, l-attakki fuq id-drittijiet u l-għalliema u l-komunità LGBTIQ+, u l-korruzzjoni sistemika. Huma kkundannaw il-kampanji kontra l-UE tal-gvern Ungeriż, u kkontestaw l-adegwatezza tal-Ungerija li tieħu f’idejha l-presidenza. Huma tennew ukoll tħassib dwar l-użu ħażin tal-fondi tal-UE.
Tħassib dwar il-Polonja
F’Lulju 2023, il-Membri tal-PE adottaw riżoluzzjoni dwar kwistjonijiet tal-istat tad-dritt fil-Polonja. Ir-riżoluzzjoni ffukat fuq ir-reviżjoni tar-regoli elettorali tal-Polonja; dwar il-korp amministrattiv il-ġdid li għandu s-setgħa li jwaqqaf individwi minn kariga pubblika, li, skont il-kritiċi, kellu fil-mira figuri tal-oppożizzjoni; u dwar aktar tħassib dwar l-indipendenza ġudizzjarja.
Dan l-artikolu ġie ppubblikat oriġinarjament fl-2018 u ġie aġġornat diversi drabi. L-aktar aġġornament reċenti kien f'Jannar 2024.
